OSLO

PRESTONICA IZMEĐU MORA I GORA

Ovaj prostrani grad sa mnoštvom parkova, spomenika i fontana, lepom arhitekturom i nasleđem vikinških legendi odlikuje umerenija klima nego što bi se očekivalo za jednu severnjačku zemlju

Kad je, pre gotovo jednog veka, Isidora Sekulić pisala o Norveškoj, bila je to siromašna zemlja surove klime. Danas je jedna od najbogatijih u svetu, a temperatura – zbog globalnog otopljavanja – dopušta da se tokom letnjih meseci okupate u nekom od mnogobrojnih fjordova i da vam dude sasvim prijatno.

Mapa Osla

Na geografskoj karti Skandinavija podseća na veliku divlju mačku koja je nakon dobrog obroka legla na bok, na plavi morski tepih. Zadnje šape su joj Finska, prednja Švedska, a glava i kičma Norveška. Tako kad sletite na aerodrom u Oslu, kao da ste sleteli u njene čeljusti.

Već prvog dana boravka u Norveškoj naučite da ovde ne važi naša narodna poslovica da se po jutru dan poznaje. Čak i u julu, ujutru vas mogu sačekati kiša i sivi oblaci koji već oko podneva počnu da dobijaju svetle tonove, da bi se popodne pretvorili u belu paperjastu flotu koja će do kasnih večernjih sati ploviti nebom obasjana suncem. Klima u Oslu znatno je umerenija nego što bi se moglo očekivati za grad smešten na toj geografskoj širini. Najniža godišnja temperatura je oko minus 15, a leti ona zna da bude i preko 30 stepeni, pa Oslo ima i svoje plaže.

Aerodrom Oslo

Pod uticajem Danske

Sa nešto preko pola miliona stanovnika, 560.000, jedna je od manjih evropskih prestonica, ali je po prostranstvu od oko 450 kvadratnih kilometara jedna od većih u Evropi. Čak dve trećine su zaštićena prirodna zona, a ono što se može uočiti iz aviona jeste to da Oslu pripadaju i 343 jezera, a da se u fjordu nalazi 40 ostrva. Reklo bi se – grad po meri čoveka. Ima samo jednu manu – spada među nekoliko u svetu najskupljih za život.

Oslo je glavni grad postao tek krajem XIII veka (prva norveška prestonica bio je Nidaros, sadašnji Trondhajm, grad u srednjoj Norveškoj), ali je svoj prvi milenijum proslavio 2000. godine. Da bi se zaštitile od nadiruće nemačke opasnosti, Norveška, Danska i Švedska stupile su krajem XIV veka u Kalmarsku uniju. Pod dominacijom Danske Norveška je ostala četiri veka, a početkom XIX ušla je u savez sa Švedskom, iz kojeg je istupila 1905. godine kad je postala nezavisna.

Oslo

Danskog princa Hamleta slavnim je učinio Šekspir, a Norvežani su drugog, princa Karla, doveli na svoj presto i proglasili kraljem Hakonom VII, čime je Norveška postala (ustavna) monarhija. Sadašnji norveški kralj Harald V njegov unuk i prvi norveški princ koji je nakon 567 godina rođen u Norveškoj. Osim princa, Danci su ostavili dubok trag i u norveškom jeziku i religiji. Protestantizam je takođe stigao sa juga.

Da su Norvežani više nego neobični za naše pojmove potvrđuje i to što se glavna ulica u Oslu zove po švedskom kralju Karlu Johanu (koji je inače bio vrlo omiljen). Ulicom koja se strmo pruža gotovo do luke Bjorvika dominira kraljev spomenik na konju, postavljen ispred palate čiju je gradnju započeo početkom XIX veka.

Spomenik kralju Karlu Johanu

Jedan drugi, dansko-norveški kralj KristijanIV, čiji se spomenik nalazi samo kilometar niže, zaslužan je za podizanje Osla nakon velikog požara (jednog od nekoliko koji su tokom istorije zadesili ovaj grad), a koji ga je u potpunosti uništio. Kralj Kristijan IV premestio je i ponovo podigao Oslo 1624. godine, pa se po njemu grad tri veka zvao Kristijanija, da bi se 1924. godine ponovo vratio svom starom imenu.

Spomenik kralju Kristijanu IV

Danas je u Kvadraturi, delu Osla koji je sačuvao stari izgled, kao uspomena na to vreme podignuta fontana koja predstavlja kameni kvadrat iz kojeg se paralelno spuštaju mlazevi vode, simbolično predstavljajući glavnu karakteristiku novog plana uređenja grada. Fontanom dominira ruka koja pokazuje tačno mesto gde će biti podignut novi grad.

Stari i novi simboli

Na skveru koji nosi Kristijanovo ime nalazi se najstariji restoran u Oslu i nekoliko muzeja. Potonjih u Oslu ima pedesetak i vrlo su popularni: tokom godine poseti ih oko 3,5 miliona posetilaca, među kojima značajan broj svakako predstavljaju turisti. Za nas je fantastičan i broj od blizu 3 miliona gledalaca koji godišnje posete 11 gradskih bioskopa sa 31 platnom. Pridruži li se tome i preko 2 miliona čitalaca gradskih biblioteka i blizu 800.000 posetilaca pozorišta i opere, jasno je zašto Norvežani, sa pravom, svoj glavni grad nazivaju prestonicom kulture i prirode.

Fontana u kvartu Kvadratura

Samo se nekoliko novih zgrada u Oslu diže izrazito u visinu, jer niti za to ima potrebe, niti se uklapaju u izgled grada. Većina najznačajnijih zdanja podignuta su tokom XIX veka, nakon oslodađanja od danske dominacije: Berza, Parlament, Nacionalno pozorište, Univerzitet, Kraljevska palata…

Nacionalno pozorište

Kad obilazite Oslo lako ćete se snaći u njegovoj centralnoj zoni u kojoj se ove zgrade uglavnom nalaze.

Kraljevska palata

U arhitekturi Osla je i veliki broj zgrada od crvene fasadne opeke, a najpoznatija je Gradska većnica, koja je u anketi 2005. godine proglašena za "zdanje veka". Pripreme za njeno podizanje započete su još dvadesetih godina prošlog veka, ali je zvanično inaugurisana 1950. godine. Krajnje jednostavna fasada bogato je dekorisana frizovima i plitkim reljefima koji predstavljaju istoriju Norveške, a ispred same zgrade nalaze se dve fontane.

Gradska većnica

Ovde se svakog decembra dodeljuje Nobelova nagrada za mir. Preko puta Gradske većnice, u zgradi nekadašnje zapadne železničke stanice, smešten je Nobelov centar za mir koji predstavlja dobitnike Nobelove nagrade za mir, njihove živote i rad.

Nobelov centar za mir

Oslo je jedan od gradova u kojem se nalazi i nebrojeno mnogo spomenika, postavljenih na svakom koraku u brojnim parkovima, ili ispred značajnih zdanja, od onog posvećenog Henriku Ibzenu, najizvođenijem dramskom piscu na svetu posle Šekspira, pa do onog koji predstavlja čuvenu klizačicu Sonju Heni.

Jedno od nezaobilaznih mesta u Oslu je Frogner park, na oko tri kilometra severozapadno od centra, koji na najbolji način predstavlja sintezu prirode i umetnosti. U ovom, za rekreaciju omiljenom parku, nalazi se Gradski muzej Osla i čuveni Vigeland park skulptura.

Skulpture u Vigeland parku

Delo skulptora Gustava Vigelanda, koje se sastoji od 212 bronzanih i granitnih skulptura, nastalo je od 1927. do 1943. godine. Postavljene u prostoru duž 850 metara duge ose, dela su podeljena u šest celina: Glavna kapija, Most, Dečje igralište, Fontana, Plato monolita i Točak života.

Monolit

Najviše pažnje privlači Monolit, 14 metara visoka granitna kompozicija koju su četrnaest godina radila trojica kamenorezaca po glinenom predlošku autora.

Opera poput jahte

Zaštitnik grada Osla je sveti Halgard, čiji se lik nalazi na gradskom grbu, na tronu ukrašenom lavljim glavama koji u jednoj ruci drži strele a u drugoj mlinski kamen. Simbol grada je silueta tvrđave Akershus sa kulama sa kojih vijore zastave. Gradnja tvrđave, koja je dobila ime po reci Akers koja se uliva u more u neposrednoj blizini, započeta je krajem XIII veka, za odbranu nove prestonice. Tvrđava je modernizovana i današnji uglavnom renesansni izgle dobila je u XVII veku u vreme Kristijana IV. Još je u vojnoj funkciji, iako je otvorena za javnost. U zamku se nalaze sarkofazi kraljeva Hakona VII i Olafa V i njihovih supruga

Zgrada Nacionalne opere i baleta

Novi simbol Osla je zgrada u kojoj je sedište Nacionalne opere i baleta, koja je nakon 5 godina gradnje svečano otvorena u aprilu ove godine. Ovo mermerno zdanje, koje iz daljine izgleda kao ogromna moderna jahta ukotvljena u luci Bjorvik, najveća je kulturno-politička inicijativa u modernoj Norveškoj. Izgradnja je koštala oko 500 miliona evra. Bleštavu belinu mermera ublažava plava boja mora i neba koji se oslikavaju u staklu. Zgrada ima 38.500 kvadratnih metara korisne površine, a u unutrašnjosti je korišćena laminirana hrastovina koja predstavlja izvanredan kontrast mermeru.

I krov zgrade i pristupne bele površine izgledaju kao jedan u prostoru isprelaman trg koji neprekidno nadleću galebovi, a na to da ste na moru podseća vas njegov miris i sirene brodova koji pristižu. Zgradu je projektovala norveška arhitektonska firma Snuheta (koja je projektovala i Aleksandrijsku biblioteku). Tokom čitavog leta u njoj će se održavati besplatni popodnevni koncerti uz učešće umetnika iz celog sveta.

Kad je Isidora Sekulić sa velikom ljubavlju ispisivala neke od najznačajnijih i najlepših stranica o Norveškoj, čini se da se prevarila u predviđanju da takva kakva je, sa surovom klimom i reljefom, Norveška neće biti zanimljiva turistima. Danas Norvešku godišnje poseti oko četiri miliona stranaca, a taj broj svake godine raste. Ovamo dolaze upravo zbog uzbudljive lepote prirode, legendi o vikinzima, priča o trolovima i onoga što je stvorio vredni norveški čovek.

Jovo Anđić
Politika MAGAZIN 577 – 19.10.2008.