BANJA LUKA

KRAJIŠKA LEPOTICA

Banjaluka je grad mladih, zelenila,bogate istorije i – lepih žena. Tu će vas na svakom koraku dočekati ljubazni i predusretljivi domaćini

Kad dođete u Banjaluku, glavni grad Republike Srpske i drugi po veličini grad Bosne i Hercegovine, odmah vas osvoji ljubaznost sa kojom Banjalučani dočekuju sve goste, a posebno putnike koji ovamo dolaze iz njima bliske Srbije. Zatim zapazite i optimizam, još jedno od obeležja naroda ovoga kraja, koji se može osetiti na svakom koraku, a koji njegove žitelje nije napustio i pored teške ekonomske situacije i činjenice da je donedavno ovde besneo rat.

Mapa lokacije Banjaluke

Treća stvar koju posetilac primeti jeste čistoća grada kojoj se, stiče se utisak, posvećuje izuzetna pažnja. Ulice, parkove, autobuske stanice, tržnice i druga javna mesta i zelene površine nigde nećete videti "začinjene" otpacima, niti ćete ovde zateći prenatrpane kontejnere.

Banjaluka je poznata i po zelenilu. Doduše, proces urbanizacije i želja da se, naročito u centru, iskoristi svaki slobodan prostor učinili su svoje, pa je zelenih površina manje nego ranije. Ali, lepi drvoredi i dalje krase mnoge banjalučke bulevare, a tu su i parkovi. Najpoularniji su Grad-ski park, smešten u samom centru, pa park "Mladen Stojanović" i zelena površina oko čuvenog Kastela.

Najzad, ne možete a da ne primetite i lepe devojke svuda oko vas: Banjalučanke je još u bivšoj Jugoslaviji bio glas da su najlepše u zemlji, a sudeći po onome što smo ovde videli, ta procena bila je više nego osnovana!

Panorama Banjaluke

Opčinjeni Rimljani

Banjaluka, smeštena u srcu Bosanske krajine, imala je više nego burnu istoriju. Ovde su naselje osnovali Rimljani, opčinjeni njegovim položajem, ali i izvorima termalnih voda koje su otkrili u okolini. Prvo naselje podigli su na mestu današnjeg Kastela, utvrđenja smeštenog blizu centra grada, koje očekuje obnova i čiji turistički potencijali, stiče se utisak, nisu dovoljno iskorišćeni. Isto bi se moglo reći i za obližnje izvore termalnih voda u Srpskim toplicama (Šeheru), Slatini i Laktašima.

Kastel

Na mestu rimskog nastalo je srednjovekovno utvrđenje, a pod imenom Banjaluka grad se prvi put pominje 1494. godine, u jednom pismu ugarskog kralja Vladislava II. Pod turskom vlašću grad se nalazio od 1528. do 1878. Tada je Banjaluka bila sedište vilajeta i u njoj su podignuti mnogi vredni kulturno-istorijski spomenici poput džamije ferhadije i drugih zdanja. Austro-ugarska je ovim prostorima vladala od 1878. do 1918. U tom periodu otvorene su Trgovačka škola i (1885) ponos grada – Velika realna gimna­zija. Bogoslovija je, inače, osnovanajoš 1866.

Pre i posle zemljotresa

Najveći urbanistički i kulturni procvat grad je ipak doživeo u vreme "prve" Jugoslavije, i to početkom tridesetih godina XX veka, u vreme bana Svetislava-Tise Milosavljevića. Tada su izgrađene zgrade Banskog dvora, Banske uprave, Sokolskog doma, Hipotekarne banke, Narodnog pozorišta, Higijenskog zavoda.

Banski dvor

Nažalost, tokom Drugog svetskog rata, kada je Banjaluka bila u sastavu Nezavisne države Hrvatske, grad i njegovo stanovništvo veoma su stradali, a ubrzanu posleratnu obnovu preki­nuo je katastrofalan zemljotres, koji je Banjaluku pogodio 27. oktobra i 31. decembra 1969. godine. U njima je stradalo mnogo ljudi, a oštećeno je oko 80 odsto zgrada. U centru grada, na Trgu Krajina, nalazi se sat koji podseća na taj događaj.

Posle toga Banjaluka je potpuno obnovljena, podignuta su mnoga moderna naselja (građena po čuvenom "Žeželjevom principu"), a 1975. godine osnovan je i Univerzitet. Onda su 1992. došli novi rat i nesreće. Njegove posledice se još ocećaju, ali Banjaluka ubrzano vida ra-ne i postaje ponos Republike Srpske i cele Bosne.

Zgrada Vlade Republike Srpske

Grad se prostire na oko 15.000 hektara i ima više od 200.000 stanovnika. Ovde su smešteni Vlada i Predsedništvo Republike Srpske, Skupština grada, Narodna i Univerzitetska biblioteka, Narodno pozorište, Narodni muzej, Arhiv, Univerzitet, Klinički centar, Dečje pozorište, 29 osnovnih i 13 srednjih škola...

Narodno pozorište

Većina državnih i kulturnih ustanova nalazi se u centru, duž ulice Kralja Petra I Karađorđevića, na Tpru Krajina, kao i duž njima paralelnih ulica Gospodskoj i Veselina Masleše. Te dve ulice čine i omiljenu pešačku zonu, sa mnoštvom modernih butika, prodavnica i kafića. U središtu Banjaluke, duž glavnog bulevara, nalaze se i zgrada pošte, hoteli "Palas" i "Bosna", pored kojeg je mali park sa bistama narodnih heroja i velikim šahovskim tablama. Sa druge strane ulice su Banski dvor (gde je Skupština RS), crkva Hrista spasitelja, koja se gradi na mestu bogomolje koju su srušile ustaše, a malo dalje, na Tpru Krajina, nalazi se i zgrada robne kuće "Boska".

Banjaluka je i grad mladih, kojima je na raspolaganju mnoštvo sportskih terena i klubova, a omiljena sastajališta su im lokali u Gospodskoj i Veselina Masleše, kao i oni duž reke Vrbas, u velikom stambenom naselju Borik. Kafići se od beogradskih razlikuju jedino po nižim cenama i nešto kraćem radnom vremenu (noćobdijama ostaje na raspolaganju nekoliko diskoteka i noćnih klubova u kojima gužva traje sve do zore).

Crkva Hrista spasitelja

U Banjaluci je, inače, uveče uvek gužva: oni malo stariji idu u restorane ili na čuveni banjalučki ćevap, mlađi sede u kafićima ili parkovima sa gitarama u ruci, korzoom u Gospodskoj se teško prolazi... sve do ponoći, kad sledi – fajront.

Jovan Gajić
Politika MAGAZIN 571 – 07.08.2008.