Hilandar predstavlja jedno od najznačajnijih središta srpske kulture i duhovnosti. Jedini srpski manastir na Svetoj gori, smešten je na trećem kraku poluostrva Halkidiki na severu Grčke, gde ženama nije dozvoljen pristup
Manastir Hilandar opasan je debelim zidovima, visokim i do 30 metara, dok je čitav kompleks zidina dugačak oko 140 metara, a širok skoro 75 metara. Na južnoj i istočnoj strani manastirskog kompleksa uzdižu se dve velike kule – pirgovi.
Riznica srpske kulture se nalazi na severoistočnoj strani trećeg kraka (Atos – Sveta gora) poluostrva Halkidiki, udaljen oko 3-4 kilometra od obala Egejskog mora.
Riznica srpske kulture se nalazi na severoistočnoj strani trećeg kraka (Atos – Sveta gora) poluostrva Halkidiki, udaljen oko 3-4 kilometra od obala Egejskog mora.
Mapa lokacije manastirskog kompleksa HilandarOsnivanje manastira
Monasi su prve manastire na Svetoj gori osnovali još u IV veku naše ere, ali su svi manastiri uništeni napadima arapskih gusara između VII i X veka. Nakon snaženja vizantijske države pod makedonskom dinastijom i izgona arapskih gusara iz Egejskog mora, od sredine X veka se na Svetoj gori osnivaju manastiri koji postoje do današnjih dana.
Mnogo je manastira osnovano, ali usled različitih okolnosti mnogi od njih nisu uspeli da se održe duže vreme. Tako je od strane najbrojnijih grčkih monaha početkom XI veka osnovan i manastir Hilandar.
Prvi srpski monasi se na Svetoj gori sreću sredinom XII veka, ali značaj za srpsku kulturu Sveta gora dobija tek od kraja XII veka. Najvažnija ličnost u osnivanju Hilandara je Rastko Nemanjić (Sveti Sava), inače osnivač autokefalne srpske pravoslavne crkve. Rastko Nemanjić je, protiv volje oca Nemanje, napustio srpski dvor i svetovni život i sklonio se na Svetu goru, u ruski manastir Sv. Pantelejmon. Kada ga je potera iz Srbije pronašla, on im je bacio svoje svetovno odelo i odrezao kosu da je odnesu u Srbiju, kao znak da je prekinuo sa starim životom. Uskoro je i sam veliki župan Stefan Nemanja prihvatio sinovljevu odluku.
Monasi su prve manastire na Svetoj gori osnovali još u IV veku naše ere, ali su svi manastiri uništeni napadima arapskih gusara između VII i X veka. Nakon snaženja vizantijske države pod makedonskom dinastijom i izgona arapskih gusara iz Egejskog mora, od sredine X veka se na Svetoj gori osnivaju manastiri koji postoje do današnjih dana.
Mnogo je manastira osnovano, ali usled različitih okolnosti mnogi od njih nisu uspeli da se održe duže vreme. Tako je od strane najbrojnijih grčkih monaha početkom XI veka osnovan i manastir Hilandar.
Prvi srpski monasi se na Svetoj gori sreću sredinom XII veka, ali značaj za srpsku kulturu Sveta gora dobija tek od kraja XII veka. Najvažnija ličnost u osnivanju Hilandara je Rastko Nemanjić (Sveti Sava), inače osnivač autokefalne srpske pravoslavne crkve. Rastko Nemanjić je, protiv volje oca Nemanje, napustio srpski dvor i svetovni život i sklonio se na Svetu goru, u ruski manastir Sv. Pantelejmon. Kada ga je potera iz Srbije pronašla, on im je bacio svoje svetovno odelo i odrezao kosu da je odnesu u Srbiju, kao znak da je prekinuo sa starim životom. Uskoro je i sam veliki župan Stefan Nemanja prihvatio sinovljevu odluku.
Hilandar Na dan Blagoveštenja Bogorodičinog, Rastko Nemanjić se u grčkom manastiru Vatopedu zamonašio i uzeo crkveno ime Sava. Nemanja je, želeći da život njegovog sina na Svetoj gori bude što podnošljiviji i da kaluđeri prema njemu imaju više obzira, slao bogate priloge manastiru Varoped. Jedan deo tog novca Sava je delio ubogima, a od glavne sume počeo je da zida i vrši prepravke u samom manastiru.
Na Blagovesti 1195. godine, u svojoj 81. godini, Nemanja se odrekao prestola i ostavio ga mlađem sinu Stefanu, a zatim se povukao u manastir Studenicu, koji je podigao nekoliko godina ranije. Kada je Sava saznao za to, uputio je pismo ocu i pozvao ga na Svetu goru. Nemanja je 2. novembra 1197. godine stigao u Vatoped na Svetoj gori, a pratio ga je i izvestan broj srpskih velikaša.
Čudesna loza
Na Blagovesti 1195. godine, u svojoj 81. godini, Nemanja se odrekao prestola i ostavio ga mlađem sinu Stefanu, a zatim se povukao u manastir Studenicu, koji je podigao nekoliko godina ranije. Kada je Sava saznao za to, uputio je pismo ocu i pozvao ga na Svetu goru. Nemanja je 2. novembra 1197. godine stigao u Vatoped na Svetoj gori, a pratio ga je i izvestan broj srpskih velikaša.
Čudesna loza
Hilandar Nakon što su obišli središte Svete gore, Kareju, a zatim i druge manastire, za oko im je zapao opusteli grčki manastir Hilandar, koji se nalazio dalje od obale, u blizini bugarskog manastira Zografa i grčkih manastira Esfigmena i Vatopeda. Sava se zatim uputio u Konstantinopolj, kod vizantijskog cara Aleksija i ubedio ga da ustupi opustošeni manastir Hilandar manastiru Vatoped. Tako je počela obnova Hilandara.
Kada je manastir obnovljen, Simeon (Nemanja) se iz Vatopeda preselio u Hilandar. Tako su dvojica monaha podigli novi manastir na ruševinama starog. (Ime Hilandar označava jednu vrstu broda.) Oni su popunili manastir blagom i drugim vrednostima (crkvenim) i od početka XIII veka on postaje intelektualni regijski centar našeg naroda.
Nemanja (Simeon) je u Hilandaru proveo svega 8 meseci. Razboleo se i umro 13. februara 1200. godine, u svojoj 86. godini. Iz tog perioda, po tradiciji, potiče svojevrsna "čudesna loza" koja raste u Hilandaru, a koju je zasadio Sv. Simeon (Mirotočivi) i koja stalno ima plod. Sava je kasnije postao arhiepiskop srpski. Nakon smrti, obojica su proglašeni svecima. Njihovi grobovi nalaze se severoistočno od glavnog hrama. Manastir je tokom godina od srpskih kraljeva dobijao blaga i razne povlastice i tako postao najveći posednik zemlje na Atosu posle Lavre. Danas, Hilandar je četvrti po hijerarhiji.
Opstanak Hilandara kroz istoriju
Kada je manastir obnovljen, Simeon (Nemanja) se iz Vatopeda preselio u Hilandar. Tako su dvojica monaha podigli novi manastir na ruševinama starog. (Ime Hilandar označava jednu vrstu broda.) Oni su popunili manastir blagom i drugim vrednostima (crkvenim) i od početka XIII veka on postaje intelektualni regijski centar našeg naroda.
Nemanja (Simeon) je u Hilandaru proveo svega 8 meseci. Razboleo se i umro 13. februara 1200. godine, u svojoj 86. godini. Iz tog perioda, po tradiciji, potiče svojevrsna "čudesna loza" koja raste u Hilandaru, a koju je zasadio Sv. Simeon (Mirotočivi) i koja stalno ima plod. Sava je kasnije postao arhiepiskop srpski. Nakon smrti, obojica su proglašeni svecima. Njihovi grobovi nalaze se severoistočno od glavnog hrama. Manastir je tokom godina od srpskih kraljeva dobijao blaga i razne povlastice i tako postao najveći posednik zemlje na Atosu posle Lavre. Danas, Hilandar je četvrti po hijerarhiji.
Opstanak Hilandara kroz istoriju
Hilandarska crkva U vekovima turske vladavine Hilandar su pomagali i ruski carevi i moldavski kneževi (u XVV veku), srpski patrijarsi iz Peći (Antonije, Jovan, Maksim), hercegovački mitropolit Simeon i beogradski mitropolit Simeon (u XVII veku). Hilandarski monasi su u XVIII veku uspostavili žive veze sa Karlovačkom mitropolijom i srpskim crkvenim opštinama u južnoj Ugarskoj i u Bosni, a Bugari su takođe značajno doprineli očuvanju duhovnog života u manastiru, posebno prilozima posle velikih požara 1722. i 1776. godine. U Hilandaru je bugarski monah Pajsije napisao čuvenu "Istoriju slavjano-bolgarsku" (1762).
Rekonstrukcija U Hilandaru je u zimu 1765-1766. boravio Dositej Obradović, koji je ostavio svedočanstvo o sporu Srba i Bugara oko uprave nad manastirom. Od kraja XVIII veka manastirom prestaje da upravlja iguman, već se igumanijom manastira smatra čudotvorna ikona Bogorodice trojeručice. (Iguman se ponovo bira tek od 1991. godine.)
Hilandar je, posle obnove Srbije, povremeno pomagao i knez Miloš Obrenović (1820. i 1835. godine), premda je većina monaha u manastiru bila bugarske narodnosti. Spor oko uprave manastirom rešen je posle posete kralja Aleksandra Obrenovića Hilandaru 1896. godine. Kraljevina Srbija je platila manastirske dugove i monasi su ponovo mogli da dolaze iz Srbije i drugih srpskih krajeva.
Početkom XX veka većinu u manastiru ponovo su činili srpski monasi. Hilandar je, takođe, u pratnji premijera Nikole Pašića, posetio i kralj Petar I Karađorđević.
Hilandar je, posle obnove Srbije, povremeno pomagao i knez Miloš Obrenović (1820. i 1835. godine), premda je većina monaha u manastiru bila bugarske narodnosti. Spor oko uprave manastirom rešen je posle posete kralja Aleksandra Obrenovića Hilandaru 1896. godine. Kraljevina Srbija je platila manastirske dugove i monasi su ponovo mogli da dolaze iz Srbije i drugih srpskih krajeva.
Početkom XX veka većinu u manastiru ponovo su činili srpski monasi. Hilandar je, takođe, u pratnji premijera Nikole Pašića, posetio i kralj Petar I Karađorđević.
Suzana Stanarević
Stil magazin 38 – 17.09.2007.
Stil magazin 38 – 17.09.2007.
Нема коментара:
Постави коментар