PRETORIJA

JUŽNOAFRIČKI NEBRUŠENI BISER

Grad vrtova, poznat po Zgradi ujedinjenja i spomeniku Furtrekerima, domaćin je ovogodišnjeg Svetskog prvenstva u fudbalu

Opet je sve bilo isto. U letnje popodne 16. decembra svake godine, na levoj padini Pretorije sjati se gomila sveta. Toga dana čudesni spomenik Furtrekerima, građevinski ponos arhitekte Žerara Moerdijika, bukvalno okupiraju Afrikaneri koji ni za živu glavu ne bi da propuste jedinstvenu svetkovinu svojih predaka. Stari i mladi potomci Bura, doterani za tu priliku, tiskaju se u unutrašnjosti grandioznog spomenika kako bi prisustvovali nesvakidašnjem događaju koji spada u onu vrstu astroloških čuda koje zaista vredi videti i doživeti.

Mapa lokacije Pretorije

Kada se skazaljke sata zaustave na 12, u tom trenutku pojavljuje se sunčev zrak koji kroz otvor tavanice matematičkom preciznošću pada tačno na natpis sarkofaga (označen kao večno mesto Pijet Furtrekera i svih onih Furtrekera stradalih u dugom pohodu traženja konačnog prebivališta) koji se nalazi na središnjem donjem delu krajnjeg nivoa spomenika obasjavajući krupna slova "Za tebe Afriko". Ove tri reči, uzete iz državne himne odavno su simbol božjeg blagoslova za život, težnje i nade izdanaka najstarijih belih stanovnika zemlje na krajnjem jugu Crnog kontinenta.

Večito rivalstvo

Spomenik Furtrekerima, prvim evropskim doseljenicima

Pretorija, van granica Južne Afrike, danas, međutim, jednim sasvim drugim povodom daleko više pobuđuje pažnju široke javnosti. Otkako joj je dodeljena uloga jednog od domaćina Svetskog prvenstva u fudbalu 2010. godine ovaj neveliki grad na pedesetak kilometara severno od Johanesburga sve češće se pominje u štampi. Jer čuveni stadion Loftus Versfeld za tako važnu priliku, proširen je i uređen za pedeset hiljada duša, biće, među ostalih devet u Južnoj Africi, glavno poprište nadmetanja najboljih ekipa u najvažnijoj sporednoj stvari na svetu.

Masa okupljena na velikoj svetkovini

Pretorija zauzima visoko mesto među značajnijim gradovima Južne Afrike. Drži administrativne uzde zemlje od 50 miliona stanovnika različitih rasa, veroispovesti, tradicije i kulture.

Nasuprot masivnom 41 metar visokom spomeniku, spolja okruženom sa 64 replike vagona iz doba pokreta čuvenog karavana na susednom brdu, licem u lice je Zgrada ujedinjenja (Union building) arhitektonski miljenik slavnog sera Herberta Bekera.

Pretorija

Zdanje čiji je značaj, ali i graditeljska veličanstvenost dodatno uvećana činom inauguracije (1994. godine) prvog demokratski izabranog crnog predsednika i dobitnika Nobelove nagrade za mir neodoljivog Nelsona Mandele, kao da prkosi tvrđavi Furtrekera čiji su naslednici postali glavni stubovi aparthejda, zloglasnog režima koji je više od 40 godina potpirivao vatru rasne diskriminacije i čvrsto držao dominaciju belaca.

Čuvene zgrade

Budući da je to sedište vlade i predsednička kancelarija u Zgradu ujedinjenja može se ući kao član neke strane delegacije ili kao novinar ako je tu upriličena kakva konferencija za štampu. Spoljašnji izgled joj je, međutim, daleko interesantniji nego ono što može da se vidi unutra za razliku od masivne ikone Furtrekera koja je građena čitavih jedanaest godina (kamen temeljac udaren je 16. decembra 1938. godina).

Zgrada ujedinjenja

Spomen dom potomcima Nemaca, Francuza i Holanđana stopljenih u liku belog Afrikanera ukrašen je ogromnim panoramskim bareljefom koji prikazuje istorijsku bitku kod Krvave reke, mestu gde su Furtrekeri porazili crne ratnike iz plemena Zulu pod vođstvom kralja Dingana.

U decembru Pretorija za razliku od brojnih gradova sveta uživa u letu. Krošnje rascvetalih džakarandi tada ceo grad oboje u ružičastu boju koja se nametljivo ali sasvim prirodno savršeno uklapa sa cvetnim i grimiznozelenim vrtovima na svakom ćošku ovog živopisnog urbanog centra.

Pogled na Pretoriju, grad džakarandi

Turistički obilazak grada koji predstavlja svojevrsno predvorje za atraktivne destinacije poput San i Lost sitija ili Kruger nacionalnog parka obično započinje od srca Pretorije čuvenog Črč (Crkvenog) skvera. Prostorom dominira visoka statua lidera Bura i prvog belog predsednika Pola Krugera koga, u podnožju "čuvaju" četiri vojnika iz tog doba. Odatle, račvasto, u okolnim ulicama načičkanim restoranima i radnjama rasporedila su se neka od znamenitih starih zdanja: Od Palate pravde, vlade, gradskog pozorišta, stare gradske komore i komore Tudora do glavne pošte koju je projektovao Džon Kleland.

Palata pravde

Najatraktivnija ne samo za slikanje je, bez sumnje, Palata pravde u kojoj je svojevremeno održan, za istorijske anale Južne Afrike, čuveni Rivonja proces na kome su za izdaju osuđeni na dugogišnju kaznu zatvora Nelson Mandela i još nekoliko boraca za slobodu. Moderno urbanistički doterana Pretorija ne odriče se prošlosti pa se sa posebnom pažnjom čuva spomen kuća nekadašnjeg predsednika Krugera.

Da bi se za relativno kratko vreme uhvatio duh i ritam ovog relativno mirnog južnoafričkog grada, po turističkim priručnicima, trebalo bi obići najmanje 48 zanimljivih mesta. Među njima je i Zoološki vrt otvoren 1899. godine koji se ugurao među deset najlepših na svetu.

Mirjana Aksentijević
Politika MAGAZIN 645 – 07.02.2010.