Da li ste ikada poslali razglednicu iz pošte pod zemljom? Da li ste ikada obedovali u restoranu 125 metara pod zemljom? Da li ste ikada videli podzemne kapele uklesane u stenama soli? Ovo su samo neke od atrakcija koje pruža rudnik soli Vjelička (Wieliczka), nedaleko od Krakova, u južnoj Poljskoj. Čitali ste "Put u središte Zemlje" od Žila Verna? Možda je red da to putovanje i doživite. Bar delimično!
Nedaleko od drevnog i predivnog srednjovekovnog grada Krakova u južnoj Poljskoj, nalazi se, slobodno možemo reći, nekoliko čudesnih i čudovišnih atrakcija. Ako se nekadašnji koncentracioni logori Aušvic i Birkenau posećuju sa tugom u srcu i osećajem čudovišnosti koji traje danima, onda se definitivno treba uputiti u jedan "kontrapunkt" ovim strahotama, u pravo svetsko čudo. Čudo se nalazi pod zemljom i zapravo je rudnik.
Nedaleko od drevnog i predivnog srednjovekovnog grada Krakova u južnoj Poljskoj, nalazi se, slobodno možemo reći, nekoliko čudesnih i čudovišnih atrakcija. Ako se nekadašnji koncentracioni logori Aušvic i Birkenau posećuju sa tugom u srcu i osećajem čudovišnosti koji traje danima, onda se definitivno treba uputiti u jedan "kontrapunkt" ovim strahotama, u pravo svetsko čudo. Čudo se nalazi pod zemljom i zapravo je rudnik.
Mapa lokacije VjeličkeRudnik? Hmm, izgleda kao da od čuda nema ništa! Ali, ne zadugo. Rudnik, koji je u stvari bio nalazište soli, sve je, samo nije običan kop pod zemljom iz koga se vadi nešto korisno, bilo da je to ruda ili so. To je... umetničko delo!
Ništa manje zadivljujući od piramida
Ovaj rudnik soli je dugo bio glavna atrakcija za turiste širom sveta. Jedan Francuz koji ga je posetio u XVIII veku je zabeležio da rudnik soli Vjelička nije ništa manje zadivljujući od piramida u Egiptu. Ispostavilo se da stotine hiljada posetilaca imaju slično mišljenje.
Ništa manje zadivljujući od piramida
Ovaj rudnik soli je dugo bio glavna atrakcija za turiste širom sveta. Jedan Francuz koji ga je posetio u XVIII veku je zabeležio da rudnik soli Vjelička nije ništa manje zadivljujući od piramida u Egiptu. Ispostavilo se da stotine hiljada posetilaca imaju slično mišljenje.
Vjelička, ulična scenaPodzemni svet uskih hodnika, lavirinata, džinovskih pećina, jezera pod zemljom, kapela sa skulpturama izrađenim u kristalima soli i bogatom ornamentikom uklesanom u stene soli, jedinstvena akustika mesta koja čini slušanje muzike ovde izuzetnim doživljajem, zaista se mogu porediti sa lepotom i atraktivnošću samih piramida. Svoj zasluženi istorijski položaj, rudnik je dobio 1978. godine, kada je od strane UNESCO-a uvršten u listu najvažnijih "spomenika" kulturne i prirodne baštine sveta.
Bivša upravna zgradaRudnik soli Vjelička radio je punih 700 godina. Nekada je bio najveće i najprofitabilnije industrijsko "postrojenje" u svetu, budući da je u srednjem veku so imala podjednak značaj kao danas nafta.
I danas postoje okna koja su još u funkciji, tako da je ovo najstariji aktivni rudnik u Evropi. Počeci eksploatacije soli u regionu u blizini Vjeličke datiraju još iz 3500. godine pre nove ere, dok najraniji tragovi eksploatacije soli u samoj Vjelički potiču sa početka I veka nove ere. Vekovima se bazični sirov materijal usoljavao izvorima slane vode, koja je prethodno kuvana u glinenim posudama. Kako je vreme odmicalo, ljudi su polako kopali sve dublje i dublje u bazene soli. Do XII veka, u rudniku soli Vjelička proizvodile su se već značajne količine soli, a glinene posude zamenile su velike gvozdene tepsije. Kako se sve ovo tačno dešavalo, govori i stara legenda o princezi Kingi, koja je kasnije postala zaštitnica rudara iz okoline Krakova.
I danas postoje okna koja su još u funkciji, tako da je ovo najstariji aktivni rudnik u Evropi. Počeci eksploatacije soli u regionu u blizini Vjeličke datiraju još iz 3500. godine pre nove ere, dok najraniji tragovi eksploatacije soli u samoj Vjelički potiču sa početka I veka nove ere. Vekovima se bazični sirov materijal usoljavao izvorima slane vode, koja je prethodno kuvana u glinenim posudama. Kako je vreme odmicalo, ljudi su polako kopali sve dublje i dublje u bazene soli. Do XII veka, u rudniku soli Vjelička proizvodile su se već značajne količine soli, a glinene posude zamenile su velike gvozdene tepsije. Kako se sve ovo tačno dešavalo, govori i stara legenda o princezi Kingi, koja je kasnije postala zaštitnica rudara iz okoline Krakova.
Legenda o mađarskoj princezi Kingi izvajana u soli"Mađarska princeza Kinga trebalo je da se uda za vladara Krakova i htela je da ponese nekakav dragoceni dar za svoga verenika. Pošto je Poljska bila prosperitetna zemlja i njeni stanovnici su imali svega, osim soli, Kinga je zamolila svoga oca da joj u miraz da rudnik soli, što je on i učinio. Princeza je bacila svoje prstenje u rudnik soli svoga oca i otputovala u Poljsku. U blizini Krakova, u Vjelički, naredila je svojim ljudima da iskopaju duboku jamu. Rudari su upravo na tom mestu pronašli so, a u prvom grumenu koji je iskopan, nalazio se prsten princeze Kinge..."
Zapravo, stene soli po prvi put su otkrivene oko 1250. godine u Bohniji, oblasti u blizini Vjeličke, gde je eksploatacija soli ranije i započela. To je bilo sasvim slučajno otkriće, do kojeg se došlo prilikom dubokog kopanja u slanim bazenima. Godine 1290. iskopavanje stena soli je započelo i u Vjelički. Mnoga radna okna, kojima su rudari silazili u rudnik, su od tada izgrađena. Jedno od njih je Danilovičevo (Danilowicz) okno, koje je posle tri veka rada, 1935. godine adaptirano za novu svrhu – za ulazak turista u rudnik. Među turistima su, zbog neverovatne atraktivnosti rudnika, pre ovog "zvaničnog otvaranja", bili Nikola Kopernik, Gete, Dmitrij Mendeljejev, izumitelj periodičnog sistema elemenata i mnogi drugi. Jakob Bronovski je snimio delove svog filma "Uzdizanje čoveka" u rudniku, a Boleslav Prus je bio inspirisan Vjeličkom kada je pisao scene u lavirintu za svoj istorijski roman "Faraon", daleke 1895. godine! No, nacisti su tokom Drugog svetskog rata imali manje poetične namere – koristili su rudnik kao obično skladište potrepština za ratne operacije...
I luster je od soli
Zapravo, stene soli po prvi put su otkrivene oko 1250. godine u Bohniji, oblasti u blizini Vjeličke, gde je eksploatacija soli ranije i započela. To je bilo sasvim slučajno otkriće, do kojeg se došlo prilikom dubokog kopanja u slanim bazenima. Godine 1290. iskopavanje stena soli je započelo i u Vjelički. Mnoga radna okna, kojima su rudari silazili u rudnik, su od tada izgrađena. Jedno od njih je Danilovičevo (Danilowicz) okno, koje je posle tri veka rada, 1935. godine adaptirano za novu svrhu – za ulazak turista u rudnik. Među turistima su, zbog neverovatne atraktivnosti rudnika, pre ovog "zvaničnog otvaranja", bili Nikola Kopernik, Gete, Dmitrij Mendeljejev, izumitelj periodičnog sistema elemenata i mnogi drugi. Jakob Bronovski je snimio delove svog filma "Uzdizanje čoveka" u rudniku, a Boleslav Prus je bio inspirisan Vjeličkom kada je pisao scene u lavirintu za svoj istorijski roman "Faraon", daleke 1895. godine! No, nacisti su tokom Drugog svetskog rata imali manje poetične namere – koristili su rudnik kao obično skladište potrepština za ratne operacije...
I luster je od soli
Da se vratimo današnjici! Rudnik se prostire na veoma velikoj površini. Na starim mapama ucrtano je 26 većih i više od 180 manjih okana kroz koje su rudari silazili u rudnik. Više od 2.000 kapela se nalazi na devet nivoa različitih dubina. Nivoi su povezani hodnicima ukupne dužine 200 kilometara. Prvi nivo se nalazi na dubini od 64 metra ispod površine zemlje, a deveti nivo na čak 327 metara. Čitav ovaj lavirint hodnika, pećina, okana, kapela, prostire se ispod površine samog grada Vjelička.
Danilovičevo oknoDepoziti soli u rudniku Vjelička čine samo mali deo potkarpatskih stena soli koje su formirane još pre 18 do 20 miliona godina. Dugo je ova oblast bila pod morem, a potom je usledio topao i suv period. Tada je morska voda postepeno isparavala ostavljajući za sobom obilje mineralnih depozita, a najdragoceniji mineral je bio natrijum hlorid. Ovi depoziti hiljadama godina trpeli su razna tektonska pomeranja i potrese, i tako zadobili sadašnje kompleksne oblike.
Svoju fantastičnu transformaciju, ovaj rudnik je započeo 1689. godine. Kako je većina rudara živela daleko od rudnika, a dnevno su mnogo vremena provodili u njemu odlučili su da katoličke mise održavaju unutar jame. Tako je započela izgradnja brojnih kapela. Da bi što bolje dočarali izgled kapela, rudari su počeli da klešu skulpture i raznoliku ornamentiku u stenama soli. Ukrasili su sve – podove, tavanice, zidove, oltare, čak su napravili i viseće lustere od soli!
Svoju fantastičnu transformaciju, ovaj rudnik je započeo 1689. godine. Kako je većina rudara živela daleko od rudnika, a dnevno su mnogo vremena provodili u njemu odlučili su da katoličke mise održavaju unutar jame. Tako je započela izgradnja brojnih kapela. Da bi što bolje dočarali izgled kapela, rudari su počeli da klešu skulpture i raznoliku ornamentiku u stenama soli. Ukrasili su sve – podove, tavanice, zidove, oltare, čak su napravili i viseće lustere od soli!
Ornamentika u stenama soliRudnik soli Vjelička godišnje poseti oko 800.000 turista iz svih krajeva sveta. Svi delovi rudnika nisu pristupačni za turiste, već jedino nivoi od 64 do 135 metara dubine, što je, verujte, i sasvim dovoljno da biste otkrili i upoznali sve njegove tajanstvenosti, čari i lepote.
Čak je i luster od soliTuristička tura, sa obaveznim vodičem, predviđa obilazak 20 istorijskih kapela, povezanih hodnicima ukupne dužine oko 2 kilometra. Obilasci traju oko sat i po. Nakon što se izborite sa 378 prilično strmih drvenih stepenica i stignete do prvog nivoa, na dubini od 64 metra, turistički vodič vam obavezno ispriča kojih se sve pravila bezbednosti morate pridržavati dok ste u rudniku.
Hodnici i lavirintiZabranjeno je pušenje cigareta, paljenje šibice, upaljača, diranje električnih instalacija (možete da doživite električni šok!). Visoke osobe moraju da vode računa prilikom obilaska prostorija sa niskim plafonom, posetioci moraju da budu samo u grupi sa vodičem, nikako ne smeju da se izdvajaju, deca i osobe koje imaju problema sa kretanjem moraju da budu pod posebnim nadzorom, osobe pod uticajem alkohola ili oni koji boluju od srčanih bolesti ne smeju da ulaze u rudnik. Leti se savetuje dodatna odeća, pošto je temperatura u rudniku oko 15 ºC tokom cele godine.
Pored 20 kapela koje možete da posetite, na dubini od 135 metara nalazi se i najstariji muzej rudarstva na svetu, u kome možete da vidite različitu opremu i alate koje su rudari upotrebljavali kroz vekove. A na dubini od 210 metara postoji čak i sanatorijum koji se preporučuje obolelima od astme, hroničnog bronhitisa ili alergija, jer je poznato da su rudnici soli, zbog isparenja, veoma pogodni za lečenje plućnih bolesti... Tu su i brojni kafići, a posetioci mogu da uživaju i u koncertima, sportskim dešavanjima, misama u katedralama ili čak u venčanju! Najpopularnija pećina naziva se, upravo kao u bajci, "Pećina patuljaka"... Mada, mitski patuljci, koji rade u rudniku i vraćaju se kući svojoj Snežani, nisu toga dana bili, na poslu...
Pored 20 kapela koje možete da posetite, na dubini od 135 metara nalazi se i najstariji muzej rudarstva na svetu, u kome možete da vidite različitu opremu i alate koje su rudari upotrebljavali kroz vekove. A na dubini od 210 metara postoji čak i sanatorijum koji se preporučuje obolelima od astme, hroničnog bronhitisa ili alergija, jer je poznato da su rudnici soli, zbog isparenja, veoma pogodni za lečenje plućnih bolesti... Tu su i brojni kafići, a posetioci mogu da uživaju i u koncertima, sportskim dešavanjima, misama u katedralama ili čak u venčanju! Najpopularnija pećina naziva se, upravo kao u bajci, "Pećina patuljaka"... Mada, mitski patuljci, koji rade u rudniku i vraćaju se kući svojoj Snežani, nisu toga dana bili, na poslu...
Koncert pod zemljomNajveća i najposećenija kapela je Kapela svete Kinge. Izgrađena je prilično kasno, u drugoj polovini XIX veka. Pod kapele nalazi se na dubini od 101 metra ispod površine zemlje. Duga je 54, široka 17, a visoka 12 metara. Sa tavanice se spušta pet velikih prekrasnih lustera izgrađenih prvobitno samo od soli, a kasnije su im pridodati i kristali, sprovedena je struja, tako da su igre svetlosti i senke, uz odsjaj soli svuda po zidovima, zaista čarobni. Ova kapela se često koristi kao koncertna dvorana. Pored ove najpoznatije, tu su još i kapele Nikole Kopernika, kralja Kazimira Velikog, Pjeskove Skale, Svetog krsta, Varšave, Svete Kunegunde i druge.
Takođe, fascinantne su i skulpture od soli, koje predstavljaju neke od najpoznatijih ličnosti poljske istorije (nezaobilazni Nikola Kopernik je tu!), ali i čitavu povorku svetaca, koji će vas svojom "živošću" izgleda zbuniti i pomislićete da su napravljeni od voska, a ne od tvrde, kamene soli (inače, ova so je veoma pogodna za oblikovanje).
Kapela Svetog Antonija je druga po važnosti u obilasku rudnika, te ne zaboravite da snimite nekoliko fotografija i na tom mestu! Komentar jednog posetioca je bio upravo ovakav: "Da je Tolkin imao priliku da vidi Vjeličku, definitivno bi bio još inspirisaniji za svoje "Gospodare prstenova", i verovatno bi klekao i poljubio slano tlo Vjeličke..." Toliko o tome, dalji opisi su suvišni.
Podzemna pošta, restoran…
Takođe, fascinantne su i skulpture od soli, koje predstavljaju neke od najpoznatijih ličnosti poljske istorije (nezaobilazni Nikola Kopernik je tu!), ali i čitavu povorku svetaca, koji će vas svojom "živošću" izgleda zbuniti i pomislićete da su napravljeni od voska, a ne od tvrde, kamene soli (inače, ova so je veoma pogodna za oblikovanje).
Kapela Svetog Antonija je druga po važnosti u obilasku rudnika, te ne zaboravite da snimite nekoliko fotografija i na tom mestu! Komentar jednog posetioca je bio upravo ovakav: "Da je Tolkin imao priliku da vidi Vjeličku, definitivno bi bio još inspirisaniji za svoje "Gospodare prstenova", i verovatno bi klekao i poljubio slano tlo Vjeličke..." Toliko o tome, dalji opisi su suvišni.
Podzemna pošta, restoran…
Podzemno poštansko sandučeNo, da se mi vratimo na početak ove priče. Da li ste, zaista, ikada poslali razglednicu iz pošte pod zemljom? Da li ste ikada obedovali u restoranu 125 metara pod zemljom? Nemojte propustiti da se pohvalite da ste ove stvari "odradili" upravo u rudniku Vjelička, budući da su i pomenuta pošta i pomenuti restoran među najvažnijim atrakcijama Vjeličke, i izgledaju upravo kao i svaka druga pošta i bilo koji drugi restoran na površini planete, što je, u stvari, i najveće čudo od svega!
Podzemni restoranSve što se ovde nalazi je gotovo istovetno sa bilo čim na površini zemlje, ali je pravo čudo, kao i kod manastira Meteori, recimo, to kako je sve to uopšte izgrađeno na tim dubinama! I naravno, sam materijal za gradnju je fascinantan... Ne zaboravite da ponesete nekoliko grumena vjeličke soli kao suvenir...!
I još nešto. Ukoliko slučajno primetite malu slabu plavu svetlost kako trepće u nekom uglu, poput neuhvatljivog leptira, ne treba da se brinete. To je samo Duh zaštitnik rudnika i soli, koji vam daje znak da je uvek tu, blizu i posmatra vas. Zato pazite, odnosite se sa dužnim poštovanjem prema svim lepotama rudnika, koje su zajednički stvorili priroda i čovek.
I još nešto. Ukoliko slučajno primetite malu slabu plavu svetlost kako trepće u nekom uglu, poput neuhvatljivog leptira, ne treba da se brinete. To je samo Duh zaštitnik rudnika i soli, koji vam daje znak da je uvek tu, blizu i posmatra vas. Zato pazite, odnosite se sa dužnim poštovanjem prema svim lepotama rudnika, koje su zajednički stvorili priroda i čovek.
Biljana Radovanović
B92 (Travel magazine) – 28.05.2008.
B92 (Travel magazine) – 28.05.2008.
Нема коментара:
Постави коментар