BEOGRAD

DVOROVI NA DEDINJU

Na najvišem brežuljku beogradskog Dedinja kralj Aleksandar Karađorđević je na zemljištu koje je kupio od Patrijaršije 1924. počeo da gradi najpre Kraljevski, a deset godina kasnije i Beli dvor koji je namenio prestolonasledniku Petru Drugom i kraljevićima, Andreju i Tomislavu

Prostrana ravnica, dve reke i planina Avala, koja se preko dvadesetdevet brda spušta do njihovog ušća, daju Beogradu lep položaj i beskrajne vidike. Svako beogradsko uzvišenje ima svoje čari, ali dedinjsko je jedino koje može da ugrozi primat kalemegdanskog "Brega razmišljanja".

Mapa lokacije Dedinja

Pogled ka severu se preko Topčiderske reke zadržava na šumovitim padinama Košutnjaka, na severoistoku se pruža topčiderska udolina, a iza nje pažnju mame brdo Senjak i reka Sava sve do ušća u Dunav. Sunce zalazi nad rakovičkom dolinom, a na jugu se izdiže Avala.

Po uzoru na Versaj

Brežuljak na Dedinju su Karađorđevići otkupili od Patrijaršije 1924. i tokom narednih pet godina se posvetili izgradnji Kraljevskog dvora. Drugi dvor u kompleksu na Dedinju, Beli (nazvan tako zbog belog bračkog kamena od kojeg je građen), započet je 1934. a završen 1936. godine. Zapravo, na dedinjskom brdu je prvo podignuta seoska ili "slamnata kuća" u kojoj je boravio kralj dok je dvor građen.

"Slamnata kuća"

Kasnije su u njoj bile učionice za mlade prinčeve, a potom je služila kao gostinska kuća i po nekim pričama, bila najprisluškivaniji objekat tokom četrdeset posleratnih godina.

Jednospratno zdanje Starog ili Kraljevskog dvora u srpsko-vizantijskom stilu, od bračkog kamena, su projektovali vodeći arhitekti tog vremena: Živojin Nikolić i Nikola Krasnov.

Stari ili Kraljevski dvor

Zgrada dvora je tremom sa elegantnim stubovima povezana sa porodičnom crkvom građenom po uzoru na onu u manastiru Studenici. Posvećen je sv. Andriji Prvozvanom. Ispred dvora se nalazi paviljon od belog kamena i otvoreni bazen.

Otvoreni bazen

U parku, rađenom po uzoru na versajski, nalaze se mnogobrojne skulpture poznatih vajara, među njima Ivana Meštrovića koji je bio veliki prijatelj kralja Aleksandra. U prizemlju dvora se nalaze svečani hol, Plavi i Zlatni salon, trpezarija, kraljev kabinet, biblioteka i "intimna" bašta. Nameštaj, tapiserije, slike, ukrasi i knjige izložene u ovim prostorija ma su od neprocenjive vrednosti, ali pažnju mnogo više privlače prostorije u suterenu.

Ulazni salon dočarava dvorac Ivana Groznog. Bilijarska sala je oslikana temama iz naše epske poezije a u Malom salonu su grbovi Karađorđevića uklonjeni, i umesto njih su naslikane zvezde petokrake.

Bioskopska sala u kojoj je posle Drugog svetskog rata rado boravio Josip Broz Tito, danas je, zbog izuzetne akustičnosti, omiljeni prostor mladih prinčeva gde slušaju muziku. Na spratu se nalaze privatni apartmani.

Jedno su planovi a drugo život

Izgradnju Belog dvora po projektu arhitekte Aleksandra Đorđevića, kralj Aleksandar Prvi za počeo je privatnim sredstvima 1934. godine i namenio ga za rezidenciju sinovima.

Beli dvor

Međutim, nije doživeo završetak radova – samo dva meseca kasnije, 9. oktobra, ubijen je u atentatu u Marseju. Gradnju je okončao knez Pavle koji je u njemu živeo sa porodicom sve do aprilskog sloma 1941. godine. Poznat kao veliki ljubitelj umetnosti i jedan od najvećih evropskih kolekcionara, opremio ga je vrednim umetničkim delima.

Neutvrđen deo tog blaga je po završetku Drugog svetskog rata nepovratno nestao. Posleratni stanari su opustošili i retuširali zidove kraljevskih dvorova, a za sobom ostavili samo poneki grob…

Sadašnji stanar, princ Aleksandar Drugi, smatra da je bilo dosta prekrajanja istorije i ne želi ništa da uklanja iz dedinjskih dvorova.

Dragan Bosnić
Politika MAGAZIN 581 – 16.11.2008.