PARAĆIN

IMAO JE SAMO JEDNU MANU

Za razliku od mnogih drugih gradova u Srbiji, u Paraćinu nema uličnih svađa i tuča. U njemu vladaju mir i tolerancija, možda zbog toga što je pun došljaka iz raznih krajeva, naviklih da žive u međusobnoj toleranciji

Ko u Paraćin dođe, iz njega više ne odlazi. A za to sigurno postoji neki dobar razlog. Za razliku od mnogih drugih gradova u Srbiji, to je neobično miran grad. Teško je objasniti zašto. Možda zbog toga što ima puno doseljenika iz raznih krajeva, naviknutih da žive u međusobnoj toleranciji, ili što je ekonomski razvijen, pa svako radi svoj posao – uključujući i policiju.

Mapa lokacije Paraćina

Paraćin je, kažu, imao samo jednu manu – hladnu košavu, ali taj oštri vetar je prestao da duva krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina, kada je promenjena mikroklima izgradnjom hidrocentrale na Đerdapu. Klima je postala "pitomija". Nekada su i snegovi bili toliko veliki da su se deca pela na krovove i grejala ruke na dimnjaku, a u škole išla kroz prokopane snežne lavirinte.

U Paraćinu živi mali procenat Srba starosedelaca, što i nije čudno budući da se zna da su, do oslobođenja naše države od Turaka, u gradovima živeli samo povlašćeni, a među njima nije bilo mnogo Srba. Organizovano naseljavanje srpskim življem sproveo je knjaz Miloš. Tada je u grad, u najvećem broju, došlo stanovništvo iz okolnih sela, ali i iz južnih krajeva, sa Kosova i iz Crne Gore.

Industrijalizacija "dovodi" u Paraćin Čehe, Slovence, Hrvate, Nemce i mnogi od njih, uprkos iskušenjima vremena, ostaju u Paraćinu zanavek.

Centar grada

"Donevši svoju kulturu svaka od ovih grupa dala je svoj pečat formiranju lika čoveka u gradu ili po selima. Teška vremena i socijalne prilike takođe su određivale fizionomiju duše Moravca, koji je uprkos svemu morao da preživi, ponekad plaćajući visoku cenu po nekim etičkim merilima, ali sa dolaskom blagodatnih dana ta ratoborna duša spremna na sve i svašta, opet bi poprimila svoj istinski oblik svojstven jedino čoveku iz bogatog, plodnog, životorodnog kraja", zapisano je u "Monografiji Paraćina", koja je objavljena 1996. godine

Štofara, cementara, staklara

Sredinom XIX veka, naročito u njegovoj drugoj polovini, naglo je razvijena trgovina stokom i poljoprivrednim proizvodima. Jedan od najvažnijih proizvoda kojim se trgovalo bila je vuna, pa je verovatno taj momenat i bio odlučujući da se 1880. u Paraćinu otvori prva fabrika za proizvodnju čohe, sukna, vunenih štofova i prediva. Bila je to najveća fabrika te vrste u Srbiji, izgrađena stranim kapitalom.

Desetak godina kasnije, zahvaljujući znatiželji nekih ljubitelja prirode, u Popovcu je otkrivena sirovina od koje je pravljen cement, pa je tako nastala i cementara, koja je danas u stranom vlasništvu.

Staklara je izgrađena 1907. godine

Fabrika stakla je izgrađena 1907. godine. U to vreme bila je jedina u Srbiji. Uslovi za proizvodnju stakla bili su povoljni, jer se u neposrednoj okolini nalazio krečnjak, kvarcni pesak i feldspat, a u bogatim šumama Južnog Kučaja dovoljno drveta.

Tako je Paraćin sa tri velike fabrike postao i najveći industrijski centar Pomoravlja.

Srpska fabrika stakla još postoji, ali sada je u vlasništvu inostranog preduzeća. Isti je slučaj sa fabrikom slatkiša "Paraćinka Paraćin" i fabrikom cementa "Holcim".

Na rimskom i turskom putu

Paraćin je od davnina, budući da ima veoma povoljan geografski položaj (ovuda je u rimskom periodu prolazila Via Militaris, a u tursko vreme Carigradski drum, važne saobraćajnice iz tih epoha), bio gusto naseljeno mesto, o čemu svedoče srednjevekovne povelje u kojima se Paraćinov Brod, ondašnje ime grada, spominje kao varoš sa trgom i panađurom.

Kej je omiljeno šetalište i starih i mladih

Na osnovu dosadašnjih arheoloških istraživanja – kako ističe Paraćinac Miroslav Antić u svom seminarskom radu o turističkim potencijalima opštine, koji je pisao za novosadski univerzitet – na lokalitetima Drenovac, Glavica, Gloždak, Striža i drugim, potvrđuju se pretpostavke da su ljudi na ovom području živeli još od šestog milenijuma pre nove ere.

U periodu seobe naroda, od IV do IX veka, kroz moravsku dolinu, u nadiranju ka jugu, prošle su vojske varvarskih plemena: Gota, Huna i Avara, a u VI veku ovaj kraj počeli su da naseljavaju Sloveni. I tu su i ostali.

Paraćin se kao naselje prvi put pominje u povelji kneza Lazara, pisanoj 1375. Putopisci koji su tuda prolazili u XVI i XVII veku opisivali su ga kao "lepu varoš, odnosno varošicu".

Paraćin je ime dobio, verovatno, po brodu (plićaku) – prelazu preko Crnice, koja se, po Evliji Čelebiji, "konjem nije dala lako prebroditi". Po drugim izvorima, grad je dobio ime po vlastelinu Parakinu i kao dokaz za to navodi se da postoji muško ime Paraćin zabeleženo u "Rječniku" Vuka Karadžića.

Zavičajni muzej

Zahvaljujući svom povoljnom položaju, dugo je bio značajan zanatski i trgovački centar čitavog kraja. Ostalo je zabeleženo da je u XIX veku i početkom XX veka u njemu radilo oko 300 zanatlija i oko 160 trgovaca, a najpoznatiji industrijalci su bili Teokarevići, vlasnici štofare.

Danas na teritoriji opštine Paraćin živi oko 70.000 stanovnika raspoređenih u 17.000 domaćinstava – 25.000 živi u samom gradu, a oko 45.000 u 34 seoska naselja.

Ako prošetate glavnom ulicom, možete videti mnogo lepih radnji, banaka, kockarnica, omladine koja, kao i u ostalim mestima, zabavu traži u kafićima. Ali, za razliku od nekih drugih gradova, Paraćinci sa ponosom ističu da kod njih nema tuča, obračuna zavađenih grupa niti huligana.

Dragoljub Stevanović
Politika MAGAZIN 547 – 23.03.2008.