JERMENIJA

ZEMLJA BEZ NEPISMENIH

U jednoj od najstarijih hrišćanskih zemalja, Jermeniji, svi se ponose što nema nepismenosti, ni inflacije. Glavni grad Jerevan, osnovan još 782. godine pre nove ere, često je bio meta osvajača

Dva utiska sa aerodroma u Jerevanu, onaj prilikom dolaska i duge pasoške kontrole, kao i pri odlasku, kad su nam uzimani otisci sa dva prsta desne ruke – vrlo brzo se zaborave. Jer boravak u Jermeniji, tačnije njenoj dugovečnoj prestonici, turisti ostaje kao nesvakidašnji događaj.

Mapa i lokacija Jermenije

Na svakom koraku ljubazni ljudi, grad čist i uredan, prepun parkova i spomenika. Imali smo sreću da smo se u Jerevanu našli u vreme kada su Jermeni proslavljali veliki dan – 2.800 godina postojanja svoje prestonica, jedne od najstarijih na svetu.

Jerevan, panorama grada sa Araratom u pozadini

Narodno slavlje na velelepnom Trgu Republike, najvećem u zemlji, trajalo je dva dana, od jutra do kasno u noć. Okupili su se ne samo stanovnici Jerevana, već i građani iz unutrašnjosti ove evroazijske zemlje, nekadašnje republike Sovjetskog Saveza, koja je nezavisnost stekla 1990. godine.

Kameni tepih

Za vreme proslave, trg je dobio novi izgled. Posle dugo vremena proradile su velike fontane, a mlazevi vode bili su obasjani laserskim reflektorima. Na bini ukrašenoj obojenim sijalicama smenjivali su se brojni umetnici, pevači, bendovi… Sve je podsetilo na jedan veliki muzički hepening, sličan novosadskom "Egzitu". I vatromet je ukrasio slavlje.

Trg Republike krase motivi preuzeti sa ćilima

Prostrani Trg Republike, sa velikim kružnim tokom za saobraćaj i još širim trotoarima, izgrađen je od kamena sa motivima tepiha. Četiri kružne zgrade, u kojima se nalaze brojne prodavnice, kafići, restorani i antikvarne galerije, tradicionalno su mesto okupljanja, najčešće i fotografisanja posetilaca Jerevana.

Sam Jerevan ima zanimljivu istoriju. Današnji naziv dobio je još u VII veku, dok je bio pod vlašću Persijanaca. Arheolozi su utvrdili da je još 782. godine pre nove ere, po naredbi kralja Argistisa Prvog, tu sagrađena tvrđava Erebuni, koja je služila za odbranu od varvarskih napada.

Kuća drevnih zapisa

Institut drevnih zapisa i statua Mesropa Maštoca

Zbog svog strateškog značaja Jerevan je često bio meta stranih osvajača – Persijanaca, Mongola, Arapa, Turaka. Carska Rusija je ušla u Jerevan 1827. godine, a od Persijanaca ga otcepila godinu dana kasnije. Posle Oktobarske revolucije 1917. godine, postao je glavni grad nezavisne Jermenije, a 1920. godine prestonica nove zemlje, koja se zvala Jermenska SSR, jedna od 15 republika Sovjetskog Saveza.

Uz mnogobrojne znamenite zgrade – pozorišta, opere, biblioteke, crkve, manastire, posebno se ističe Institut drevnih zapisa koji je sagrađen 1957. godine, sa bogatom kolekcijom jermenskih, rimskih i persijskih manuskripata. Značajno mesto na ulazu u institut zauzima statua Mesropa Maštoca (Mesrob Mashtots), tvorca jermenskog pisma kojim se i danas služe u ovoj državi. On je za Jermene bio što i Vuk Stefanović Karadžić za nas.

Mesrop Maštoc

Većina Jermena i dalje govori ruskim jezikom, mlađi počinju da uče engleski. Jermeni se i dalje oslanjaju na Moskvu zbog gasa, Rusi im daju atomsko gorivo za nuklearku.

Jedan od sagovornika, inače poslanik državnog parlamenta, koga smo sreli u sauni hotela "Kongres", sa ponosom nam je kazao: "Mi nismo bogata zemlja, ali ovde svi žive od svog rada. Nemamo nepismenih i po tome se razlikujemo od mnogih bivših sovjetskih republika. Ne znamo ni šta je inflacija."

Zgrada Opere

Među omiljenim turističkim atrakcijama Jerevana je masivno belo stepenište koje polazi iz centra grada od zgrade Opere do Parka pobede i ukrašeno je divnim fontanama i cvećem. Taj deo naziva se Kaskada i odatle se vidi Ararat čiji su vrhovi i leti pokriveni snegom.

Kaskada, masivno belo stepenište do Parka pobede

Miris evropske hrane

Inače, ova planina je postala i nacionalni brend, naime, njeno ime je ponelo alkoholno piće čija proizvodnja datira još iz XIX veka, a sada njom rukovode ljudi iz poznate francuske firme "Pernord Ricard". Jermenija je poznata i po vinu napravljenom od nara.

Nekoliko ličnosti su pronele slavu ove zemlje, pre svega muzičar i dirigent Aram Hačaturijan i pevač-šansonjer Šarl Aznavur. Ništa manje nije poznat ni fudbalski reprezentativac Đorkaef. Kao i njegov otac, postao je popularan igrajući za Francusku. Jermenija je jedna od retkih zemalja koja ima više svojih građana u dijaspori nego u matici! Mnogi se sada vraćaju ili na razne načine pokušavaju da pomognu domovini.

Hotel "Kongres"

Šetajući Jerevanom, u raznim delovima grada se može osetiti miris evropske hrane: od italijanske pice, grčke musake ili sekelji gulaša… ali i jermenskih tepiha i ćilima. To su zaista predivni suveniri, ručne izrade, sa mnogo čvorova raznih boja i veličina. Nismo mogli da odolimo a da iz prodavnice Stepana Gegama Vasiljanskog, upornog trgovca, u Beograd ne ponesemo jedan mali tepih. Bilo je i cenkanja a sve je zaliveno – konjakom.

Jermenski tepih

Trodnevni boravak u dalekoj pravoslavnoj zemlji, u kojoj se stanovnici krste kao Srbi, sa malom razlikom (to čine sa leva na desno), ostao nam je u zaista lepom sećanju, jedino su nam fudbalski reprezentativci Srbije pokvarili putovanje nerešenim rezultatom sa autsajderom Jermenijom.

Radisav Gvozdenović
Politika MAGAZIN 541 – 10.02.2008.