UVAC

SPEKTAKL IZNAD OBLAKA

Specijalni rezervat prirode "Uvac", prirodno dobro od izuzetnog značaja prve kategorije, nudi ultrazanimljiv pejzaž kanjona reke Uvac, više predivnih jezera i pećina, stoletne šume i retke biljke i životinje

Na jugozapadu Srbije, na teritoriji opština Nova Varoš i Sjenica, prostire se Specijalni rezervat prirode "Uvac", prirodno dobro od izuzetnog značaja prve kategorije. Na površini od 7.453 hektara i nadmorskoj visini od 760 do 1.322 metra ukazuju se zanimljivi pejzaži prirode, kanjon reke Uvac sa dolinama njenih pritoka, više predivnih jezera i pećina. Stoletne šume, retke biljke i razne vrste životinja čine ovaj deo Srbije jedinstvenim.

Mapa lokacije reke Uvac

Ipak, osnovnu vrednost i jedinstvenost ovog područja čini prisustvo i gneždenje veoma retke i malobrojne vrste lešinara – beloglavog supa, u pojedinim delovima klisure, na stenama, potkapinama i mnogobrojnim pećinama iznad vode.

Kralj neba

Specijalni rezervat prirode "Uvac" stavljen je pod zaštitu da bi se očuvao i razmnožavao beloglavi sup, retka vrsta orla lešinara. Impozantne veličine i rasponom krila do 3 metra, beloglavi sup predstavlja moćnog letača. U narodu su se i danas zadržala verovanja o magijskim moćima ove ptice. Priča se da sup može predvideti oluju, rasterati oblake, predosetiti nesreću i smrt.

Njegova uloga u lancu ishrane u eko-sistemu je jedinstvena i nezamenljiva – isključiva hrana su mu uginule životinje, čime sprečava širenje zaraza i na taj način čini prirodnu reciklažu. Ova retka vrsta je bila pred izumiranjem.

Beloglavi sup

Na teritoriji uvačkih jezera 1990. godine preživelo je samo sedam jedinki nebeskog kralja. Da bi se održale te ptice u nestajanju, četiri godine kasnije je otvoreno hranilište Manastirina, na koje se iznose tela uginulih životinja i klanični otpad. Godišnje se u "restoran" beloglavih supova u prirodi iznese preko 50 tona hrane. Zahvaljujući tome, brojnost ove ptice se povećala na 67 gnezdećih parova, odnosno oko 300 jedinki. Tako je kolonija ove jedinstvene vrste ptica postala najveća na Balkanu i jedna od većih u Evropi.

Beloglavi supovi na hranilištu

Inače, tek posle sedam godina ova ptica postaje zrela da formira par. Ženke polažu samo jedno jaje. Od svih parova samo polovina prosečno uspešno podigne po jednog mladunca, a od svih uspešno poletelih mladunaca svaki deseti doživi polnu zrelost. Žive oko dvadeset godina.

Uvac još izdvaja prisustvo preko 100 vrsta ptica. Među njima najznačajniji su suri orao, veliki ronac, orao zmijar, orao ribar, sivi soko, poljska eja, drozd i druge. U rezervatu mogu se sresti vuk, divlja svinja, lisice, vidre i druge životinje.

Gnezdo beloglavog supa

Prirodno čista voda stanište je 12 vrsta riba kao što su mladica, potočna i jezerska pastrmka, zlatovčica, lipljan, klen, skobalj, mrena i druge, a njihovi pojedini delovi su prirodna lovišta.

Reke, jezera i pećine

Deo klisure reke Uvac, na mestu zvanom Pavlovića brod, prvi put je zaštićen 1971. godine kao specijalni rezervat prirode od 267 hektara. Zaštita je proširena 1995. godine na deset puta veću površinu, da bi pre godinu dana rezervat bio proširen na današnju površinu.

Kanjon reke Uvac

Centar rezervata predstavlja kanjonska dolina reke Uvac sa visokim i strmim liticama do 350 metara. Posebnu vrednost 119 kilometara ove reke, koja izvire na Ozrenu, daju meandri.

Prirodna retkost – meandri reke Uvac

Gledajući sa visine, stiče se utisak kao da se priroda dvoumila u kom pravcu da usmeri reku, pa zato reka vijuga i pravi predivne rečne krivine. Zbog značajnog energetskog potencijala, na njegovom toku su izgrađena tri veštačka jezera: Uvac, Zlatarsko ili Kokin Brod i Radoinjsko jezero. Voda iz ovih jezera se, pored proizvodnje električne struje, koristi i za vodosnabdevanje.

Prostor oko klisure karakterišu brojne pećine, pretežno neispitane i nepoznate. Po lepoti među njima se izdvajaju Tubića pećina i Ušačka pećina, jedna od najdužih u Srbiji (6.185 metara). Ulazi u pećine su povremeno potopljeni, ali se čamcima može ući unutra. Pećine odlikuju bogatstvo pećinskog ukrasa.

Jezero Uvac

Cilj postojanja rezervata "Uvac" jeste da se unapredi životna sredina, a u narednom periodu ključne aktivnosti staralaca biće usmerene ka boljoj organizaciji, profesionalizaciji i modernizaciji, primeni savremenih tehnologija u programima nadzora i monitoringa ugroženih vrsta, kao što je ugradnja video nadzora na hranilištu i u gnezdu beloglavog supa, markiranje mladunaca satelitskim odašiljačima, izrada "klopki"…

Deo programa je usmeren na ruralni razvoj, a u planu je formiranje vizitorskog centra obrazovanja, kulture, rekreacije, eko i seoskog turizma, kao i plansko uređenje u interesu nauke.

Z. Gligorijević
Press magazin 52 – 28.10.2007.