BUDIMPEŠTA

BAJKA DUGA HILJADU GODINA

Šetnja ulicama mađarske prestonice će vas uvesti u jedan romantični, skoro bajkoviti svet u kome se prepliću vekovi. Budimpešta je jedno od onih mesta na kojima se prošlost može ne samo očima videti, već i "rukama dodirnuti"

Budimpešta je kao jedinstven grad nastala 1873. godine, kada je došlo do ujedinjenja Pešte, koja se proteže na levoj obali Dunava, i Budima i Obude, koji se nalaze na desnoj strani. Danas Budim i Peštu povezuje devet mostova. Iza njih je burna istorija, koja uključuje i razaranja u Drugom svetskom ratu i kasniju obnovu.

Mapa Budimpešte

Neraskidive spone

Lančani most, sa skulpturama lavova koje ga krase, jedan je od najistaknutijih simbola mađarske prestonice. Bio je to prvi most između Budima i Pešte, podignut još dok su bili dva odvojena grada, sredinom XIX veka. Njegovu izgradnju inicirao je grof Ištvan Sečenji, znameniti mađarski državnik, koga je na to podstakla lična tragedija. Jedne izuzetno hladne zime grof Sečenji je u svom domu u Pešti primio poruku da je njegov otac u Beču ozbiljno bolestan. Dunav je bio zaleđen, pa čamci nisu plovili, tako da je grof bio primoran da čeka čitavih nedelju dana ne bi li konačno prešao reku i nastavio put Beča. Nažalost, kada je stigao u austrijsku prestonicu, njegov otac više nije bio među živima.

Sečenji lančani most

Sečenji je nakon toga inicirao izgradnju mosta koji je kasnije po njemu dobio ime, Sečenji lančani most.

Eržebet (Elizabeta) most

Ako se odavde krene niz reku, nailazi se na otmeni beli most, koji je nazvan po kraljici Elizabeti, supruzi habzburškog cara Franca Jozefa, koja je, kaže istorija, bila posebno naklonjena Mađarskoj i Mađarima. Naklonost je, očigledno, bila obostrana, pa jedan od najlepših mostova u Budimpešti i danas nosi ime Eržebet.

Most slobode

Kada se od belog mosta nastavi nizvodno, stiže se do zelenog, odnosno do Mosta slobode. Ovaj most, podignut krajem XIX veka, prvobitno je nosio ime Franca Jozefa, koji ga je pustio u saobraćaj, ukucavši tom prilikom poslednji srebrni ekser u njegovu konstrukciju. U međuvremenu od cara na mostu nije ostalo ni traga: ekser su ukrale njegove pristalice, a ime mosta promenili oni drugi.

Margitino ostrvo

Dva najsevernija mosta, Arpadov i Margitin, ne samo što spajaju Budim i Peštu, već vode i do Margit ostrva. Prelepa rečna ada je danas popularno mesto za rekreaciju. Nekada je bilo poznato kao Ostrvo zečeva, a novo ime je dobilo po svetoj Margiti, ćerki kralja Bele IV, koji je vladao u XIII veku. Suočen sa invazijom Mongola, vladar se zakleo da će svoju ćerku "pokloniti" Bogu ako uspe da se odupre. Pošto mu je to pošlo za rukom, nesrećna princeza je završila u manastiru koji se nalazio upravo na ovom ostrvu.

Plovidba kroz vekove

Statua svetog Gelerta

Na Budimskoj strani se uzdiže brdo Gelert. Ime je dobilo po misionaru rimokatoličke crkve, koji je u XI veku Mađarima doneo hrišćanstvo ikoji je sa ovog brda bačen u Dunav. Zbog mučeničke smrti je kasnije proglašen za sveca, ali ga narod nije zaboravio. Statua svetog Gelerta danas stoji u podnožju brda, naspram Eržebet mosta, otprilike baš tamo odakle su ga pagani, prema legendi, bacili u reku. Statua ga prikazuje kako blagosilja grad, sa krstom u podignutoj ruci.

Citadela i Spomenik slobodi

Vrh brda Gelert predstavlja najvišu tačku u mađarskoj prestonici. Tu se nalazi Citadela, sa koje se pruža očaravajući pogled na panoramu grada. U odnosu na susedne građevine, Citadela je mlado zdanje. Izgrađena je tek sredinom XIX veka.

Budimski zamak

Budimski zamak, rezidencija mađarskih kraljeva, jedna je od najpoznatijih znamenitosti u prestonici Mađarske. Temelji potiču čak iz XIII veka, ali je tokom vekova više puta rušen i obnavljan, pa se danas ne mogu ni u tragovima videti. U blizini zamka je i prelepa Crkva naše Gospe, poznatija kao Matijina crkva. Razlog "prekrštavanja" je u činjenici da južna kula nosi grob Matije Korvina, jednog od znamenitih mađarskih kraljeva, koji je vlada u drugoj polovini XV veka. I crkva je više puta razarana i obnavljana, a važno je i to da je tokom vekova ovde krunisano više mađarskih vladara.

Iza crkve je Ribarski bastion čije se ime, takođe, različito tumači. Počev od toga da je ovaj bedem u srednjem veku čuvala četa sastavljena od pripadnika ribarskog esnafa, pa sve do toga da je u njegovoj blizini postojala riblja pijaca. Sigurno je, međutim, da potiče sa kraja XIX i da nikada nije imao odbrambenu, već samo dekorativnu ulogu.

Na drugoj obali

Vaci ulica

U Pešti kuca srce grada. Tu je i Vaci ulica, rezervisana za pešake. Ekskluzivne radnje privlače ljubitelje šopinga, ali je puno i onih koji uživaju samo u pogledu na arhitekturu zgrada. Vaci je najpoznatija ulica, ali je po mnogima najlepši Andraši bulevar. Ime je dobio po nekadašnjem premijeru Đuli Andrašiju, koji se i najviše zalagao za rekonstrukciju ovog bulevara. Građen je u drugoj polovini XIX veka, kao i većina vila u njemu, čije fasade i bašte i danas fasciniraju prolaznike. Posebno se izdvaja zgrada Opere, koja spada u najlepše operske kuće u svetlu, a tu su i pozorišta, ambasade, muzeji i brojne privatne rezidencije.

Trg heroja i Milenijumski spomenik

Andraši bulevarom se stiže i do prostranog Trga heroja, kojim dominira Milenijumski spomenik. Izgradnja spomenika je vezana za 1896. godinu, kada je povodom hiljadugodišnjice dolaska Mađara u ove krajeve izgrađeno štošta. Na spomeniku su predstavljeni najznačajniji vladari iz duge istorije ove države, a na 40 metara visokom stubu se vidi skulptura arhanđela Gabrijela, koji drži krunu svetog Stefana, prvog mađarskog kralja. Prema legendi, Gabrijel se Stefanu prikazao u snu i ponudio mu krunu Mađarske. Stefan je primio hrišćanstvo, zbog čega je kasnije i kanonizovan u sveca, a krunu mu je lično poslao tadašnji papa.

Zamak Vajdahunjad u Gradskom parku

Iza Trga heroja se prostire Gradski park. Tu su danas muzeji, zoološki vrt i botanička bašta, sportski tereni i zabavni park, pa čak i malo jezero koje se zimi pretvara u klizalište. Tu je i zamak Vajdahunjad, čija je istorija zaista neobična. I ovo zdanje je bilo izgrađeno za Milenijumsku izložbu 1896. godine, ali – od drveta i kartona. Međutim, postalo je toliko popularno da je potom sagrađeno od cigle i kamena. Danas se u njemu nalazi muzej.

Stecište turista je i Crkva svetog Stefana, koja je najveći hrišćanski hram u Mađarskoj sa najvećim, devet tona teškim, crkvenim zvonom. Zidana je tokom čitave druge polovine XIX veka, a važna je i po tome što se u njoj čuva i velika svetinja – mumificirana desna šaka svetog Stefana.

Zgrada mađarskog parlamenta

Uspomenu na ovog vladara čuva i mađarski parlament u kome se čuva kraljevska kruna. Inače je reč o grandioznoj građevini na obali Dunava, uzvodno od Sečenji lančanog mosta. Smatra se jednom od najvećih skupštinskih zdanja na svetu, a raskoš i lepota enterijera svakodnevno privlači reku turista.

Noćno krstarenje Dunavom

Međutim, da biste zaista upoznali čari Budimpešte, potrebno je i noću prokrstariti Dunavom. Uz Štrausa i muziku drugih kompozitora, dugo ćete se diviti lepoti raskošno osvetljenih zdanja i mostova mađarske prestonice. Obavezna je i poseta nekoj od mnogobrojnih čardi, gde ćete uživati ne samo u kulinarskim specijalitetima, već i u nacionalnom folkloru. Ljubitelji slatkiša neće propustiti da svrate i do poslastičarnice Žerbo, koja neguje vek i po dugu tradiciju, ali valja i besciljno krenuti gradom. Kuda god da krenete, Budimpešta će vas šarmirati i odvesti u beskrajno romantičan i pomalo bajkovit grad koji će vam, verujemo, ostati u trajnom sećanju.

Vesna Milojević
HORIZONT 12/06